Uit AD Weekend
In relatietherapie, dat zou elk stel eens moeten. Want het is overal goed voor: om de boel te redden, als apk én om netjes uit elkaar te gaan.
Samen op de divan
Jaren geleden schafte mijn echtgenoot een loopband aan. Een log, loodzwaar, lelijk apparaat, maar het was voor de goede zaak – een fitte man – dus ik nam het obstakel voor lief. Wellicht onnodig te vermelden dat het na vijf keer gebruiken alleen nog maar in de weg stond. De enige lichaamsbeweging die mijn man nog dankzij de loopband kreeg, was door hem te verslepen. Maar verdwijnen deed het apparaat niet. Wat het wel deed was ruimte in beslag nemen, daglicht blokkeren en stof vergaren. Bijna dagelijks stootte ik mijn knie ertegen, mijn elleboog of scheen. Irritatie en woede vlamden dan in mij op, maar ik deed er het zwijgen toe. Net als mijn man, die zo zijn eigen redenen had om het onding – en mijn ergernis – te negeren. Zo werd de loopband het L-woord: het-ding-dat-niet-genoemd-mag-worden. En daarmee het symbool voor wat er mis was in ons huwelijk: niet veel, behalve het Zwijgen en Vermijden. Want het conflict aangaan is nooit onze sterkste kant geweest. Daardoor is er weliswaar zelden ruzie, maar blijft er ook nog weleens iets liggen. Liggen gisten, broeien en knagen. En dat is voor niemand leuk.
Het initiatief kwam van mij. ‘ik wil in relatietherapie,‘ zei ik. ‘Ga je gang,’ grapte mijn man, maar ook hij zag het nut er wel van in
Dus besloten we er iets aan te doen. Het initiatief kwam van mij. “Ik wil in relatietherapie,“ zei ik. “Ga je gang,“ grapte mijn man, maar ook hij zag er het nut wel van in. En toen we de eerste keer voor de deur van de therapeut stonden, wensten we elkaar een ‘prettige wedstrijd‘.
Niet dat we alsnog de strijd aangingen, in die neutrale spreekkamer ergens in Vinexwijk. Tussen de comfortabele stoelen was niet veel en niet te weinig afstand, de klok hing strategisch achter ons en tussen ons in stond de troostdoos met Kleenex. Onze therapeut deed aan Emotionally Focussed Therapy (EFT), en daarin staat de verbinding tussen de partners centraal. Het is een uit de VS afkomstige methode die ook in Nederland steeds populairder wordt en waarin je als stel grofweg drie fasen doorloopt. Je leert het patroon binnen je relatie beter herkennen en begrijpen, je benoemt je angsten en behoeftes binnen dat patroon en tot slot stap je uit je patroon en leer je elkaar hulp, steun en begrip te vragen.
Karin Wagenaar, relatietherapeut in Utrecht, vindt EFT een prachtige methode. Zij werkt al tientallen jaren met koppels, en komt nog uit e school waarin niet het gevoel, maar het gedrag centraal staat. Ze maakte kennis met EFT op een congres in de VS, waar grondlegster Sue Johnson sprak. “Haar verhaal sloeg in als een bom. Eindelijk een model waarin hoofd en hart geïntegreerd werden,“ aldus Wagenaar. “Voorheen ging het nooit over gevoel; als relatietherapeut veranderde je vooral de interactiepatronen en dan zou de emotie vanzelf volgen, was het idee. EFT redeneert andersom. Je zoekt naar de emotionele onderlaag van het patroon, want daar zit de pijn die geheeld moet worden. Als iemand altijd boos op z‘n partner reageert, komt dat vaak voort uit angst. Angst om verlaten of niet gezien te worden, bijvoorbeeld. Denk aan de vrouw die kwaad wordt als haar man laat thuiskomt van werk. Hij heeft geen zin in dat gezeur, dus gaat nóg maar een uurtje werken. Terwijl haar woede eigenlijk een protest tegen de eenzaamheid is.“
In EFT probeer je dat soort reacties samen te ‘decoderen‘. Om dat te bereiken, moeten de partners zich veilig voelen hu behoeften uit te spreken. Om tijdens de sessies kwetsbare dingen te zeggen als ‘ik heb je nodig‘ of ‘ik voel me alleen‘. Want dat zijn de gevoelens waar het eigenlijk om draait. En niet om de rondslingerende vuile sokken of de vuilniszakken die nog naar buiten moeten. ,EFT focust op de essentie van relatie,“ zegt Wagenaar. “Vroeger behandelde je vooral op gedragsniveau. Je gaf opdrachten als; Op even dagen doe jij iets leuks voor je vrouw, op oneven dagen verzint zij iets voor jou.‘ Dat kan werken, maar het blijft meer aan de oppervlakte. Bij EFT ga je de diepte in, je werkt aan de hechting, de verbinding tussen twee mensen. Dat is hard werken, maar er gebeuren soms de ontroerendste dingen. Bijvoorbeeld dat iemand opeens wél durft te zeggen dat hij bang is de ander te verliezen. En dat hij dan merkt dat de partner daar heel goed op reageert. Dan ontstaat er iets nieuws in een relatie, is er een keerpunt bereikt.“
Ook mijn man en ik merkten tijdens de therapie dat we veel meer tegen elkaar konden zeggen dan we altijd dachten. Voor mij persoonlijk was dat de grootste winst. Als we ons ongenoegen of onze onzekerheid naast elkaar uitspreken – natuurlijk wel even op de toon letten – gebeurt er niets rampzaligs. Integendeel, lost juist iets op.
Harde cijfers zijn er niet, maar als ik om me heen kijk, lijkt relatietherapie bezig aan een opmars. Menig bevriend stel neemt samen plaats op de divan. Al kan dat natuurlijk ook aan de leeftijd (40-plus) en de bijbehorende relatieduur liggen.
Houd me vast – EFT
Emotionally Focussed (Couple) Therapy is ontwikkeld door klinisch psycholoog Sue Johnson. In haar methode staat de liefde centraal en niet – zoals in gangbare relatietherapieën – communicatieregels en het oplossen van praktische problemen. Volgens Johnson is er nog niets verloren als jij en je partner steeds weer in heftige, hopeloze ruzies terechtkomen over onbenullige dingen. Ook hoef je niet te berusten in het cliché dat langdurige relaties uitgeblust raken en saai worden. EFT leert waarom partners vastlopen en hoe ze de liefde in de relatie kunnen terugbrengen. Van haar boek EFT, Houd me vast, heeft Sue Johnson al meer dan 30.000 exemplaren verkocht.
Toen mijn man en ik eenmaal naar de relatiecoach gingen, kreeg ik geregeld mailtjes van bekenden: ‘Hoe heet die therapeut van jullie? Kun je ‘m aanraden? Het is niet voor ons, hoor, maar voor een goeie vriendin.’ Uh-huh. ‘Zeg maar tegen ‘je vriendin’ dat ze niet te lang moet wachten,’ antwoordde ik dan. ‘Gisteren beginnen, zou ik zeggen! Wij varen er wel bij.‘
En dat was ook zo. Het was niet altijd even leuk of eenvoudig al dat Inzicht Vergaren, maar we zijn er echt iets mee opgeschoten. Meer begrip voor elkaar, meer ruimte om dingen te vragen en uit te spreken – het blijft oefenen, maar we zijn een eind gevorderd. Bovendien valt er ook heus wel wat te lachen bij de relatietherapeut. Als was die van ons het daar niet altijd mee eens. “Wat gebeurt er? Wat doen jullie?,“ vroeg hij streng, als wij onderling een snedige grap poneerden. ‘Gewoon het probleem weglachen,‘ zeiden wij dan, maar dat was dus niet de bedoeling. Want weglachen, dat moesten wij nu juist doorbreken.
Toch was hij zelf ook best geestig, onze shrink, zij het vaak onbedoeld.
“Hoe wil je dat jouw vrouw je ziet?,“ vroeg hij eens aan mij binnenvettende echtgenoot.“Als een man met laatjes? Laatjes waarin hij van alles diep wegstopt?“ En terwijl mijn partner zat te zweten van de zelfreflectie, kreeg ik de slappe lach om die beeldsptraak, en om mijn lieve arme ma met zijn laatjes.
Zelf bleef ik tijdens de sessies ook niet buiten schot. Ik mocht mijn echgenoot dan hebben meegesleept omdat ik stiekem vond dat vooral híj aan de bak moest (‘Zegt u er nu een iets van, meneer de therapeut‘), in de praktijk pakte dat natuurlijk anders uit. Ook ik moest mijn ziel blootleggen, reacties verklaren en drijfveren analyseren. Een soms pijnlijk, maar altijd verhelderend proces.
De boel op een nette manier afronden: ook daar kan relatiecoaching behulpzaam bij zijn. dat is vooral belangrijk als er kinderen bij betrokken zijn. maar preventief in therapie gaan verdint uiteraard de voorkeur. Reddingsactie of relatie-apk, de liefde verdient nu eenmaal om hard voor te werken. Dat het de moeite waar is, heb ik aan den lijve ondervonden. We hebben gehuild, we hebben gelachen, we hebben dingen over onszelf en elkaar ontdekt. Vorige week hadden we onze laatste sessie, en ik vond het bijna jammer. “Tegen wie moet ik nu dan over jou klagen waar jij bij bent?“ vroeg ik aan mijn man. Die hield – wijselijk – zijn mond en ontkurkte de champagne. En de loopband? Die hebben we op Marktplaats gezet, voor een belachelijk laag bedrag nog geen drie uur later droegen twee Georgische zwarthandelaars hem het huis uit. In de ruimte die hij achterliet, doe ik dagelijks een dansje.